DE TWEE WERELDEN VAN MARNIX BUSSTRA VERDIENEN EEN FEESTJE
Hij heeft drie redenen voor een feestje. Hij veegde ze bij elkaar en plakte er een datum aan vast: 30 augustus, de dag dat hij vijftig jaar wordt. Met drie miniconcerten bezet Marnix Busstra dan een avondlang het podium van de North Sea Jazz Club in Amsterdam. Om het een en ander te vieren en te herdenken.
Achter elk van de drie miniconcerten zit een reden. De eerste is het uitbrengen van een nieuwe cd van de Marnix Busstra Band, Firm, Fragile, Fun – als opvolger van het debuutalbum Sync Dreams. De tweede reden is de presentatie van een nieuwe band: Marnix Busstra’s Old School Band en de derde reden – tevens het slotconcert – is de presentatie van nóg een nieuwe cd: Best of Both Worlds, waarin de gitarist een soort terugblik c.q. bloemlezing houdt van repertoire dat hij door de jaren heen schreef.
Eerst maar even Best of Both Worlds. Een beeldende titel die verwijst naar de twee werelden waarin gitarist, componist en regisseur Marnix Busstra zich bevindt: die van de jazz en van het theater. Want ook daarin is hij actief. Zijn echtgenote is zangeres, actrice en cabaretière Karin Bloemen, met wie hij samen haar theatershows bedenkt, maakt én regisseert. Bovendien schrijft hij voor deze shows vrijwel alle muziek. De dubbel-cd Best of Both Worlds bestaat uit een instrumentaal album met stukken van de verschillende bands die Marnix Busstra in de loop der jaren het levenslicht liet zien en daarnaast een cd met vocaal werk, hoofdzakelijk bestaande uit composities die de componist voor Karin Bloemen schreef. Tijdens de presentatie op 30 augustus komen verschillende artiesten deze stukken vertolken, onder wie Karin Bloemen zelf.
SPECIALISME
Als je voor een artiest als Karin Bloemen, die al zóveel jaren meeloopt in de wereld van het theater, zoveel muziek schrijft, kun je dan spreken van een gegroeid specialisme? Marnix Busstra aarzelt even. “Wat ik denk is… ik denk soms dat ik het verkeerde instrument heb gekozen. Misschien had ik voor de saxofoon moeten kiezen, want mijn belangrijkste expressie ligt in de melodie. Vrijwel alle Indiase muziek, waar ik zeer geïnteresseerd in ben, is puur op melodie gebaseerd. Dit aspect heeft mijn wens om vooral betekenis te geven aan noten, heel erg ontwikkeld. Als je voor een vocalist schrijft, is het eerste waar je voor moet zorgen, een goede melodie.”
“Je moet weten dat ik vroeger extreem verlegen was. Bij mijn groep Second Vision bijvoorbeeld speelde de saxofoon de melodie. Ik zat met mijn gitaar liever in een begeleidende rol. Maar daarin ligt niet mijn kracht, wel in de melodie. Als je die echter voor je rekening neemt, ben je het eerste gezichtspunt van de band. Mijn eerste cd bracht ik uit in 1995; het duurde nog acht jaar voordat ik zelf op de voorgrond trad door de melodie te spelen.”
“Toen ik pas muziek maakte, werd ik gevraagd in de schoolband. Ik speelde er slaggitaar. Mijn leraar zei op een gegeven moment dat ik zelf eens muziek moest gaan schrijven. Later bleek dat ik daar talent voor had. In 1987 speelde ik met Second Vision op het North Sea Jazz Festival, ik was toen 21 jaar oud. Nadien duurde het nog jaren voordat ik de moed had om zelf een cd te maken.”
Als je de musicus Marnix Busstra anno 2015 beluistert, is er van verlegenheid geen sprake meer. Hij is een zelfbewuste gitarist, die experimenten niet schuwt en de vele facetten van het leven in zijn muziek verwerkt. “Ik kies daarbij voor een palet met heldere kleuren”, nuanceert hij. Firm, Fragile, Fun is een zelfbewust album, waarin de elf titels vooral ‘statements’ zijn die de eigen identiteit van Marnix Busstra uittekenen en benadrukken. De composities op de cd zoals Stress, Fun, Firm; ze betekenen iets, “respectievelijk stress, leuk om te spelen en iets heel stoers”, lacht de componist/uitvoerder.
MODERN-KLASSIEKE MUZIEK
Het zijn elementen die terugvoeren op het achterliggende leven van Marnix Busstra. Rond 1987 heeft hij een jaar of drie, vier geen gitaar aangeraakt. “Ik ging me verdiepen in modern-klassieke muziek. Ook schreef ik voor saxofoonkwartet. Of dat uit verlegenheid was? Ik denk dat het meer zo was, omdat ik een Einzelgänger ben. Iets wat een grote stempel op mijn carrière heeft gedrukt. Ik heb me nooit bezig gehouden met wat iedereen voor iedereen wil zijn of betekent. Ook heb ik maar een paar jaar op het conservatorium gezeten. Ik houd veel meer van muziek schrijven en goede mensen bij elkaar zoeken. Misschien ben ik meer een kind van de jaren zeventig. Ik heb heel erg mijn eigen verhaal moeten maken. Helemaal niet erg, want dat is mijn kracht, mijn strijd. Maar het is wel lastig voor je zichtbaarheid”, voegt hij er lachend aan toe.
Goede mensen bij elkaar zoeken, dat deed Marnix Busstra in elk geval voor zijn gelijknamige Band. Daarin zetelen behalve hijzelf pianist Rembrandt Frerichs, contrabassist Arnold Dooyeweerd en slagwerker Pieter Bast. Een niet voor de hand liggende combinatie, zou je zeggen. Maar ‘in de handen van’ Marnix Busstra een droomteam. “Ze zijn zo open-minded”, omschrijft Busstra deze keuze. “Daar hoop je altijd op als je jazz speelt. Muziek maken met hen is telkens weer anders. Ik speel al veel langer met Pieter Bast, eind jaren negentig bijvoorbeeld in een kwartet met ook contrabassist Eric van der Westen. En ook met vibrafonist Mike Manieri was Pieter er altijd bij.”
Manieri ja, hoe is het daarmee? Marnix Busstra en Mike Manieri, dat was een periode heel hot in de wereld van de geïmproviseerde muziek. “De combinatie bestaat nog wel, maar het is heel moeilijk er een gezicht aan te geven. We hebben twee platen gemaakt en drie tournees gedaan. Dat het nu even stil ligt, is niet te wijten aan de motivatie van Mike. Hij vindt onze combinatie vooral mooi als tegenhanger voor zijn Steps Ahead. We hebben wat componeren betreft een sterke klik. Hij voelde zich in de Mike Manieri/Marnix Busstra Band heel erg thuis. Om toch te kunnen blijven spelen, hebben we met allerlei impresariaten van alles geprobeerd. Maar er is altijd Steps Ahead, een fenomeen dat groter is dan zijn eigen naam. Daar is hij steeds mee de hort op. Ook met zijn groep Northern Lights, waarmee het hem wel lukt om concerten te regelen. De laatste tournee die wij hadden was in 2013. We hebben veel contact met elkaar, willen hoe dan ook weer bij elkaar komen, er een vervolg aan geven omdat onze manier van spelen zo dicht bij elkaar ligt.”
In de carrière van Marnix Busstra zit een lijn die zich voortdurend ontwikkelt. Een streven dat iedere kunstenaar uiteraard najaagt, maar dat lang niet altijd lukt. Hoe zijn kunstenaarschap zich ontwikkelt, weet Marnix Busstra niet zo goed. “Voor mij zijn het niet zulke grote stappen. Ik probeer een compositie de kapstok te laten zijn waar je mee aan de slag kunt. Ik wil altijd ín de stukken kruipen. Dat klinkt misschien crazy of melig. Dan hoef je immers niet veel meer te doen dan ‘m in z’n vrij te zetten.”
SITAR EN BOUZOUKI
Naast gitaar heeft Marnix Busstra zich ook bekwaamd in het spelen van sitar, elektrische sitar en bouzouki. De keuze voor een sitar kwam regelrecht voort uit de periode dat Busstra zich intensief bezighield met Indiase muziek. Hij koos er zeker niet voor vanwege het gemak. “Bij het leren bespelen van een sitar moet je helemaal opnieuw beginnen. Het instrument heeft niets met een gitaar te maken. Fysiek is het bespelen van een sitar heel zwaar. Met je linkerhand bespeel je heel zware snaren. Je móet elke dag spelen om het eelt aan je vingers intact te houden. Daarom heb ik in Duitsland een elektrische sitar laten bouwen. Die heeft niets met een fysieke benadering te maken. Wel met het geluid. Als je echter met dat geluid gaat soleren, loop je snel vast. En ja, dan is er ook nog de bouzouki. Die liep ik op het Spui in Amsterdam tegen het lijf. Ik speelde er op en was meteen verliefd. Je hebt twee soorten, een achtsnarige en een tiensnarige. De eerste is een echt solo-instrument, de tweede is meer voor begeleiding. Ik gebruik mijn achtsnarige met een andere stemming, waardoor hij bijna als een Indiaas instrument klinkt. Hij is vrijwel niet meer te herkennen als bouzouki. Het bespelen ervan is een stuk gemakkelijker dan bij een sitar. Op de bovenste snaren speel je in kwarten, niet in kwinten, hetzelfde dus als bij een gitaar.”
Als Marnix Busstra als musicus naar de toekomst kijkt, ziet hij zeker ook perspectief met zijn nieuwe Old School Band. Daarin spelen toetsenist/organist Eric van de Bovenkamp, Norbert Sollewijn Gelpke – de basgitarist die hij al kent vanaf zijn kindertijd – en slagwerker Mark Stoop. De groep komt voort uit Ode to Sco, een project rond gitarist John Scofield. “Het klikte zo dat ik dacht: daar wil ik iets echts van maken. Ik ben er voor achter de schrijftafel gaan zitten, omdat deze groep heel anders is dan de Marnix Busstra Band. We zitten veel meer op de groove, aan de funk-kant van de muziek. Met deze groep moeten we vaker repeteren, de diepte in, omdat er meer uit de arrangementen kan worden gehaald. Die zet je dan vast en op het moment dat je ze gaat spelen, gaat er van alles gebeuren. De Old School Band is heel anders dan de Busstra Band. Je moet denken aan het album A Go Go van Scofield, zo’n beetje die sfeer.”
“Ik zit al jaren in hetzelfde spectrum”, vult Marnix Busstra aan. “Aan de ene kant is er jazz, aan de andere funk. Dat hele spectrum ben ik. De ene keer krijgt het ene aspect meer nadruk, dan weer het andere. Het gaat om twee bands die niets met elkaar te maken hebben. Ik ga in elk geval met de Old School Band proberen aan de bak te komen. En verder? Met Karin komt er een nieuwe show met zangeres Leona Filippo. Meer dan ooit wordt het een muziekprogramma. Op de lange termijn weet ik het niet. Soms dienen zich buitenlandse tournees aan. Ik ga waarschijnlijk met de Marnix Busstra Band naar India en volgend jaar naar Polen.”
KARIN BLOEMEN
Té ver vooruit kijken is niet verstandig als je ook nog je handen vol hebt aan het maken en regisseren van de theatershows van Karin Bloemen. “De voorstellingen van Karin zijn personalityshows. Gewoon omdat zij álles kan. Dat is de natte droom van iedere regisseur. Karin heeft in dat verband ervaren dat bepaalde regisseurs haar gebruikten om een eigen theatershow te maken. Zij wil per se haar eigen show, haar eigen verhaal vertellen. In die zin ben ik echt háár regisseur. Tijdens het denkproces zoeken we samen wat zij over haar leven wil vertellen. Zo beginnen we ook: waar wil je het over hebben?”
Rond 2000 kwam Karin Bloemen in een burn-out terecht. Daaruit kwam de show De diva en de divan voort. De burn-out werd er de insteek van en zo’n manier van werken bleek de beste. De show heel persoonlijk maken en dan naar diepere lagen gaan zoeken, die iedereen herkent. Zo ging het ook bij De Overgang, een transitiemoment in een mensenleven. “Karin is in de positieve zin heel schaamteloos”, zegt Marnix Busstra over zijn echtgenote. “Haar laatste show was Witte Nar. Ik ben daar heel trots op, omdat ik vind dat de muziek er zo goed in is. Ik heb het gevoel dat ik nu goed teksten op muziek kan zetten.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN